Η παγκόσμια κατακόρυφη αύξηση της μυωπίας είναι μια πανδημία εν καιρώ πανδημίας. Γνωρίζετε ότι μέχρι το 2050 οι μισοί κάτοικοι της γης θα πάσχουν από μυωπία; Γνωρίζετε ότι από τα 5 δις που θα πάσχουν από μυωπία το 1 δις θα έχει υψηλή μυωπία με τις πιθανές-εν δυνάμει μη αναστρέψιμες-επιπλοκές (αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, γλαύκωμα, εκφύλιση ωχράς κηλίδας κλπ.) που οδηγούν στην τύφλωση;
Στην παγκόσμια οφθαλμολογική κοινότητα αυτή η πρόβλεψη περιγράφεται ως πανδημία και δημιουργεί ηθικούς προβληματισμούς-προκλήσεις για την πρόληψη και την θεραπεία της, σε ερευνητές και κλινικούς οφθαλμιάτρους για την αντιμετώπιση των ευάλωτων πληθυσμών.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Η γενετική προδιάθεση (ιδιαίτερα εάν έχουν και οι δύο γονείς μυωπία) είναι ο πιο βασικός παράγοντας για την εμφάνισή της. Καινούργια πεδία έρευνας στην γενετική της μυωπίας, της γενετικής επιδημιολογίας και της επιγενετικής λαμβάνουν χώρα παγκοσμίως στα γονίδια που εμπλέκονται στη γένεση της μυωπίας.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες με την μεγαλύτερη επιρροή, που σχετίζονται με την επιδείνωση της μυωπίας, έχουν άμεση σχέση με τον χρόνο που βρίσκεται το παιδί εντός κλειστού χώρου σε σύγκριση με τον αντίστοιχο χρόνο την ύπαιθρο. Ο χρόνος που βρίσκονται οι μαθητές στην ύπαιθρο όχι μόνο μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης της μυωπίας αλλά και μειώνει δραστικά την επιδείνωση αυτής. Έτσι η πολύωρη ενασχόληση σε κοντινή απόσταση, σε βάθος χρόνου λειτουργεί καταλυτικά μαζί με το γενετικό υπόστρωμα. Σε πρόσφατη κινέζικη μελέτη, αναλύθηκε ότι ο χρόνος που ΄ξοδεύτηκε΄ δουλεύοντας σε απόσταση μικρότερη των 20 εκατοστών ήταν παράγοντας κινδύνου για την μυωπία. Η χρήση κινητών και tablets έχει αυξηθεί και το όριο πλέον των ηλικιών των παιδιών που τα χρησιμοποιούν έχει ΄κατέβει΄ αισθητά τα τελευταία χρόνια. Η επίδραση τους στην μυωπία δεν είναι ξεκάθαρο εάν πρόκειται για άμεση ή έμμεση λόγω του συνδυασμού τους με καθιστικό τρόπο ζωής. Η έλλειψη έκθεσης στον ήλιο, και κατά συνέπεια τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D δεν επιβεβαιώνεται από όλες τις έρευνες. Άρα ο μειωμένος χρόνος στην ύπαιθρο αντιστοιχεί σε αυξημένο χρόνο εντός, με οπτικά ερεθίσματα μικρής απόστασης. Επιπρόσθετα, τα φώτα LED εσωτερικών χώρων, και τα φθορίζοντα μπορεί να την επιβαρύνουν συγκριτικά με το άπλετο φως από λάμπες πυρακτώσεως. Η μπλε ακτινοβολία των κινητών και των ηλεκτρονικών συσκευών έχει ενοχοποιηθεί για την μεταβολή του κιρκάδιου ρυθμού. Παρόλα αυτά η Αμερικάνικη Οφθαλμολογική Εταιρεία δεν αναγνωρίζει το όφελος της χρήσης των γυαλιών, που μπλοκάρουν την μπλε ακτινοβολία, και έχουν ¨κατακλύσει΄΄ το διαδίκτυο.
Η μελέτη που ερευνά την αλληλεπίδραση γενετικού υποστρώματος και περιβάλλοντος Genome-Environment-Wide Interaction Studies (GEWIS) αποκάλυψε ότι υπάρχει αλληλεπίδραση: οι άνθρωποι με υψηλή μόρφωση και με υψηλό γενετικό φορτίο μυωπίας, είχαν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης μυωπίας. Η πρόσφατη παγκόσμια αύξηση της εμφάνισης της μυωπίας είναι απίθανο να οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες μόνο, αν και οι βαθμοί της μυωπίας είναι κάτω από γενετικό έλεγχο. Πρόσφατα, άρθρα που μελετούν τον μηχανισμό που επιταχύνει την επιμήκυνση του βολβού (και άρα την ανάπτυξη της μυωπίας) αναφέρουν ότι η περιφερική αμφιβληστροειδική έλλειψη εστίασης, οι υψηλού τύπου εκτροπές, η αλλαγή στον κιρκάδιο ρυθμό και η ένταση του φωτός παίζουν αδιαμφισβήτητα ρόλο στην απόκτηση της μυωπίας.
ΚΛΙΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
Ως μυωπία ορίζεται η διαθλαστική διαταραχή >-0,50D.
Χαμηλή λέγεται η μυωπία που αντιστοιχεί σε <-6D και υψηλή >-6D. Παθολογική μυωπία είναι εκείνη η μυωπία που λόγω αύξησης του αξονικού μήκους του βολβού δημιουργούνται επιπλοκές όπως μυωπική ωχροπάθεια, οπίσθιο σταφύλωμα, οπτική νευροπάθεια και οδηγούν στην απώλεια της όρασης-τύφλωση.
Θετική συσχέτιση υπάρχει μεταξύ της μυωπίας και του γλαυκώματος και του καταρράκτη. Η ιδιοπαθής ρηγματογενής αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς είναι 10πλάσια σε ανθρώπους που έχουν περισσότερους από -3D. Η μυωπική ωχροπάθεια σχετίζεται με την επιμήκυνση του βολβού και είναι μία από τις κύριες αιτίες τύφλωσης στην Ασία. Στην Ευρώπη, το 25% των καταγεγραμμένων με λειτουργική τύφλωση σε ανθρώπους νεότερους των 75 ετών είναι η μυωπία.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Η χαμένη παραγωγικότητα από προβλήματα όρασης/τύφλωσης, λόγω των επιπλοκών της, αλλά και το κόστος για την θεραπεία της μυωπικής ωχροπάθειας (ενέσεις μηνιαίες με αντι-αγγειογενετικό παράγοντα -antiVEGF- με υψηλό κόστος) είναι τεράστιο κοινωνικο-οικονομικό βάρος. Αν αναλογιστούμε ότι το προσδόκιμο ζωής έως το 2050 θα αυξηθεί, αλλά και το γεγονός ότι οι απειλούμενες την όραση, επιπλοκές από την παθολογική μυωπία γίνονται στη μέση-συνήθως- ηλικία, καταλαβαίνουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι με λειτουργική τύφλωση δεν θα είναι σε θέση να διάγουν αυτοεξυπηρετούμενη ζωή επί δεκαετίες! Το σύστημα Υγείας και το κράτος πρόνοιας θα πρέπει να επωμιστεί το κόστος, πέραν του ηθικού πλήγματος.
ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΜΥΩΠΙΑΣ
Η μείωση του ρυθμού επιδείνωσης της μυωπίας είναι σκοπός της παγκόσμιας έρευνας, αλλά και η πρόληψη εμφάνισης αυτής είναι πολύτιμος στόχος. Θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση αυτής της πανδημίας, της αυξανόμενης επίπτωσης στο γενικό πληθυσμό αφορούν σε οπτικές, φαρμακευτικές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις.
Οι οπτικές θεραπείες αφορούν σε χρήση φακών επαφής που δημιουργούν έναν παροδικό ανασχηματισμό του κερατοειδούς που βελτιώνουν την όραση. (Ορθοκερατολογία). Εξαιτίας της αυξημένης πιθανότητας της μικροβιακής κερατίτιδας εξαιτίας της χρόνιας χρήσης των φακών επαφής (μην ξεχνάμε ότι η χρήση γίνεται από παιδί ή έφηβο) αυτή η θεραπεία ενδείκνυται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις! Εξάλλου η πρόωρη διακοπή της χρήσης των θεραπευτικών φακών επαφής μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή της (rebound effect).
Φαρμακευτική θεραπεία
είναι η χρόνια χορήγηση αραιωμένης ατροπίνης από την παιδική ηλικία για πολλά χρόνια. Δεν υπάρχουν πειστικές μακροπρόθεσμες μελέτες, αλλά και η προσκόλληση στη θεραπεία αυτή επί πολλά χρόνια αποτελεί πρόκληση.
Συμπεριφορική θεραπεία
- Συστήνεται η επιμόρφωση των γονιών και των παιδιών ώστε να επιδιώκουν την αύξηση του χρόνου των εξωσχολικών δραστηριοτήτων σε εξωτερικό χώρο. Η ταυτόχρονη μείωση της ενασχόλησης των παιδιών σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ipad, κινητά πρέπει να αποτελεί κύριο στόχο εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Η πιθανότητα να γίνει ένα παιδί μυωπικό μειώνεται κατά 1/3 εάν ο χρόνος που περνά/αθλείται στην ύπαιθρο από 0-5 ώρες σε 14 ώρες ή/και περισσότερες ώρες ανά εβδομάδα. Η έλλειψη υπεριώδους ακτινοβολίας προάγει τη δημιουργία μυωπίας.
- Συνιστώνται συχνά διαλείμματα κατά τη διάρκεια της κοντινής εργασίας, ο κανόνας των τριών 20 (κάθε 20 λεπτά εργασίας, 20 δευτερόλεπτα αλλαγή εστίασης σε 20 μέτρα απόσταση).
- Η κοντινή απόσταση (20-25cm), η χωρίς διακοπή ενασχόληση (>45 min), η κλίση του κεφαλιού και η μικρή απόσταση από την μύτη μέχρι το δάκτυλο συσχετίζονται με μεγαλύτερη πιθανότητα επιδείνωσης της μυωπίας.
- Συστήνεται να φορούν την πλήρη διόρθωση στα γυαλιά.
- Η διάθλαση στα παιδιά πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε με κυκλοπληγία (με σταγόνες, που θολώνουν την όραση) .
- Συχνή παρακολούθηση με πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο, ιδιαίτερα σε παιδιά ηλικίας έως 6 ετών με <+0.75D ή με οικογενειακό ιστορικό υψηλών μυώπων.
- Για παιδιά μέχρι 2 ετών να ΜΗΝ γίνεται χρήση κοντινής οθόνης (Erasmus Myopia Research Group).
Χειρουργική θεραπεία
Οι υπάρχουσες χειρουργικές θεραπείας της μυωπίας με LASER (LASIK, PRK, EPI-LASIK) ενδείκνυνται σε άτομα που έχουν κλείσει το 18° έτος της ηλικίας του και υπό προϋποθέσεις. Οι μέθοδοι αυτοί είναι για να βοηθήσουν τον άνθρωπο να απαλλαγεί από τα γυαλιά και τους φακούς επαφής αλλά σε καμία περίπτωση δεν μεταμορφώνει τον βολβό σε υγιή και δεν μειώνει τις πιθανότητες μυωπικών επιπλοκών. Άρα, η οφθαλμολογική παρακολούθηση είναι τακτική και ισόβια.
ΔΙΑΘΕΣΤΕ ΧΡΟΝΟ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ
Συμπερασματικά, ο χρόνος στην ύπαιθρο είναι η περισσότερο υποσχόμενη μέθοδος ελέγχου της μυωπίας. Δυστυχώς η πανδημία της COVID-19 αύξησε τον χρόνο υποχρεωτικού και προαιρετικού εγκλεισμού κατακόρυφα. Η τηλεργασία, και η κοινωνική απομόνωση είναι σαφέστατα εργαλεία και μέθοδοι αποτροπής της εξάπλωσης του ιού, αλλά όταν λήξει η πανδημία θα πρέπει η πολιτική της υγείας να εστιάσει την πρόληψη όπως μας δίδαξαν και οι Ιπποκρατικοί ιατροί!